رشد ۵۲ درصدی صادرات محصولات کشاورزی و پتروشیمی به روسیه و بلاروس
خبرگزاری فارس- گروه اقتصادی- فاطمه بیات، کمتر از دو ماه است که مدیریت سازمان تعاون روستایی کشور به عنوان یکی از بازوهای اجرایی وزارت جهاد کشاورزی در امر تنظیم بازار به مدیری نسبتا جوان واگذار شده است. حسین شیرزاد با چهل و چند سال سن اکنون آمده است تا سیستم سنتی این سازمان را به سیستمی مدرن تبدیل کند که تقویت شرکت‌های کارگزاری، تقویت بازارسازها و بازارگردان‌ها، تقویت بورس کالای کشاورزی و تقویت خرده‌فروشان حرفه‌ای از جمله آنهاست.
او معتقد است که یک سری ساختارها به سازمان تعاون روستایی تحمیل شده است و می‌گوید بازار سنتی در بخش کشاورزی دیگر جوابگو نیست واز طرفی فشار زیادی بر دوش تولید کنندگان این بخش به دلیل افزایش قیمت نهاده ها ناشی از نرخ ارز وجود دارد. او قدرت مدیر توانمند را در توان مذاکره با کشاورزان می داند.
نخستین قرار ملاقات و آشنایی با مدیر جوان سازمان تعاون روستایی کم کم به مصاحبه ای نیم ساعته تبدیل شد که شاید پاسخ یک سری ابهامات یکی دوسال اخیرباشد.
فارس: آن چیزی که ما تاکنون از عملکرد سازمان تعاون روستایی مشاهده کرده ایم کارهایی همچون خرید توافقی شیرخام، خرید توافقی زعفران است که بنا به نیاز تنظیم بازار و به دستور وزیر جهاد کشاورزی در آن مداخله کرده اما متأسفانه طی دوره ای شاهد بودیم که این سازمان آن‌طور که باید و شاید به وظیفه خود عمل نکرده است و همیشه آن چیزی که از سازمان تعاون روستایی گفته می‌شود با آن چیزی که باید داشته باشد، فاصله دارد. سیاست شما برای حل مشکلات این سازمان چیست؟
شیرزاد: سازمان تعاون روستایی زیر مجموعه‌ای است از تمام بخش‌هایی که در سازمان تعاون روستایی فعال‌اند؛ چراکه ما در این سازمان سیستم زراعت، باغبانی، لجستیک مالی، اداری و در کنار شرکت خدمات حمایتی کشاورزی و بازرگانی دولتی امر تنظیم بازار را انجام می‌دهیم. بخشی از مشکلاتی که اکنون دامنگیر سازمان مرکزی تعاون روستایی است، مشکلات درونی سازمان نیست بلکه یکسری ساختارها به آن تحمیل شده است. زمانی که شما یک الگوی کشت مدون منطقه‌ای نداشته باشید و سیاست‌های کشت منطقه‌ای سازگار نباشد، طبیعی است که با مازاد تولید روبه‌رو می‌شوید و سازمان تعاون روستایی باید بخشی از بار مازاد تولید را بر دوش بکشد.
فارس: یک بار به طور شفاف می‌خواهم از زبان شما بشنوم که وظیفه اصلی سازمان تعاون روستایی به راستی چیست؟
شیرزاد: سازمان مرکزی تعاون روستایی سازمانی اقتصادی اجتماعی است که در حوزه اقتصادی وظیفه اصلی آن حمایت از تولید به کمک مکانیسم‌های بازاری است که بر اساس سیاست‌های ابلاغی خریدهای حمایتی یا بخشی از خریدهای تضمینی و خریدهای توافقی را انجام می دهد.
از طرف دیگر یکی دیگر از وظایف سازمان تعاون روستایی شتاب‌بخشی و بازارسازی و بازارگردانی است. تشکیل شرکت‌های کارگزاری مدرن و مدرن‌سازی بازار سنتی محصولات کشاورزی است.
فارس: ولی به نظر می‌رسد در چند سال اخیر چنین چیزی که شما می‌گویید اتفاق نیفتاده است.
شیرزاد: من اصلاً به چند سال اخیر کاری ندارم.
فارس: نه! ما راجع‌به شخص صحبت نمی‌کنیم بلکه در مورد واقعیت‌های موجود صحبت می‌کنیم. فکر می‌کنید همین الان که شما به موضوع ورود کرده‌اید سازمان تعاون روستایی چقدر به وظیفه و هدف خود نزدیک است؟
شیرزاد: به گذشته کاری ندارم اما در مورد سیاست‌هایی که در زمان مدیریت بنده در حال محقق شدن است صحبت می‌کنم. اولویت ما اکنون در سازمان نظم و انضباط مالی، ساختاربخشی سازمانی و ایجاد ساختارهای مدرن است.
فارس: یعنی تا الان این سازمان سنتی عمل کرده است؟
شیرزاد: در اذهان عمومی معروف است که تعاون روستایی یک سازمان آرکائیک است و بوی کهنگی از این سازمان بلند می‌شود. یک سازمان سنتی با مکانیسم‌های بسیار سنتی.
فارس: که همین امر سبب می‌شود کارها به کندی پیش برود و آن‌طور که باید نتواند به وظایف خود عمل کند.
شیرزاد: بله! وقتی سازمان‌ها سنتی می‌شوند با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند و استعداد لازم برای تغییر را از دست می‌دهند و چیزی به نام ظرفیت‌سازی در یک سازمان سنتی معنا پیدا نمی‌کند و عنصر توانمندسازی هم در این راستا معنا پیدا نمی‌کند و فکر می‌کنم یکی از اصلی‌ترین وظیفه‌های بنده مدرن‌سازی، پویا کردن و چابک‌سازی این سازمان است که یکی از مهمترین مکانیسم‌های بازار نوین استفاده از سازوکارهای بورسی است که ما آن را تشویق و حمایت می‌کنیم و شرکت‌های کارگزاری موجود را با خطوط اعتباری تقویت کنیم.
فارس: مثلاً در مورد زعفران اطلاع دارم که این اتفاق افتاده و زعفرانی که حدود ۷۰ تن از کشاورزان توسط سازمان شما خریداری شده از طریق بورس کالا عرضه می‌شود و دیگر چه؟
شیرزاد: شیرخشک نیز از طریق بورس در حال عرضه است، خرما هم همین‌طور اما میزان آن محدود است و طبیعی است که بازار سنتی در برابر بازار مدرن مقاومت می‌کند.
فارس: حتماً چون شفاف‌سازی اتفاق می‌افتد و قیمت‌ها مشخص می‌شود؟
شیرزاد: مهمترین اصل بازار مدرن این است که تعهدآور می‌شود.
فارس: یک اتفاقی که در کشور ما همیشه می‌افتد این است که همیشه دلال‌ها و واسطه‌ها که کمترین زحمت را می‌کشند بیشترین سود را می‌برند و تولیدکننده که ممکن است کشاورز باشد یا هر فرد دیگری، سود کمتری می‌برد.
به دنبال توزیع ریسک متوازن بین تولیدکننده و عرضه کننده هستیم
شیرزاد: بگذارید (در پاسخ) کمک‌تان کنم، نه‌تنها دلالان بیشترین سود را می‌برند و کشاورزان ما از حاشیه سود کمتری برخوردارند، بلکه همه ریسک ارضی و سماوی بر سر تولیدکننده آوار می‌شود اما در بازار مدرن این مخاطرات بین کارگزاری‌ها و تولیدکننده سرشکن می‌شود.
فارس: این اتفاق به چه شکلی رخ می‌دهد؟
شیرزاد: با قراردادهای آتی که اینها توزیع ریسک بین خریدار و فروشنده است و اکنون سیستمی که در تعاون روستایی در حال پیاده‌سازی هستیم توزیع ریسک متوازن است و باید به این سمت برویم؛ چراکه بخش کشاورزی ما وارد دوره پسااقلیم و خشکسالی ممتد شده است، در نتیجه دیم‌زارهای کم‌بازده تبدیل به باغات زعفران به دلیل مصرف آب کمتر می‌شود و بنابراین در آینده خانواده‌های زعفران‌کار بیشتری خواهیم داشت که عمدتاً در مناطق مرزی و مناطق محروم کشور واقع شده‌اند که خود در حوزه امنیت کشور نیز مؤثر است و اگر سکونتگاه‌های روستایی خالی از سکنه شوند، درواقع چندان مطلوب نیست. دولت با درک این ضرورت وارد بازار زعفران شده است.
فارس: عده‌ای از صادرکنندگان زعفران نسبت به عملکرد سازمان تعاون روستایی گلایه داشته و می‌گویند هرچه زعفران در بازار بوده این سازمان جمع‌آوری کرده و سبب افزایش قیمت زعفران شده است. توضیح شما دراین باره چیست؟
شیرزاد: این‌طور نیست. تصور کنید شما در یک بازه زمانی ۵۰ روزه یک تناژ زیادی از زعفران را می‌خواهید به بازار عرضه کنید و وقتی عرضه زیاد می‌شود، قیمت هم افت می‌کند و دولت باید در اینجا مداخله کند چون پای حیات بیش از ۳۰۰ هزار خانواده زعفران‌کار در میان است و دولت باید برای حمایت از این قشر ورود کند. کشاورزی در مناطق مرزی و محروم ما فقط شیوه تولید نیست بلکه شیوه زندگی هم هست.
برای حمایت از ۳۰۰ هزار خانوار زعفران کار به بازار زعفران ورود کردیم
فارس: بخش خصوصی معتقد است که چرا دولت باید در همه چیز تجارت دخالت کند و چرا اجازه نمی‌دهد که اقتصاد آزاد شود؟
شیرزاد: توضیح می‌دهم. دلیلش این بود در بازه زمانی ۵۰ روزه تمام ۳۰۰ هزار خانوار زعفران‌کار تمام محصول خود را به بازار می‌فرستادند و این طبیعی است، حتی اگر هر جای دنیا این اتفاق بیفتد، قیمت افت می‌کند. دولت برای حمایت از معیشت خانوارهای زعفران‌کار وارد این بازار شده، بخشی از زعفران را از بازار خارج کرده و قیمت را متعادل نموده است که این یک سیاست تنظیم بازاری خیلی درست و متکی بر واقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی است. دیگر موضوع مانند سابق نیست و بازار سنتی زعفران باید درک کند که یک مداخله‌گر حرفه‌ای به نام دولت وجود دارد که هر ساله باید بخشی از زعفران را خریداری کند تا قیمت زعفران تنظیم شود. ما فقط با زعفران‌کارهای خراسان و قائنات روبه‌رو نیستیم و زعفران‌کاری ما تا کرمان رفته است.
فارس: بله! فکر می‌کنم بیست و چند استان اکنون زعفران کشت می‌کنند.
شیرزاد: بله! اینجا دیگر زعفران یک پدیده تجاری محض نیست بلکه با حیات بسیاری از خانوارهای روستایی ما در ارتباط است. زمانی قیمت تمام‌شده زعفران با پولی که بابت خرید به زعفران‌کاران پرداخت می‌شود اصلاً تناسب نداشت، بنابراین اینکه تجار می‌گویند دولت نباید دخالت کند به این دلیل است که تجار ضرورت‌های امروز بخش کشاورزی را نمی‌شناسند.
فارس: یعنی فقط به منفعت خودشان فکر می‌کنند؟
شیرزاد: بله! تجار باید بپذیرند که اولاً بازار زعفران باید مدرن شود، ثانیاً باید بپذیرند که حاشیه سود مناسبی به کشاورز تعلق گیرد و کشاورز در تجارت زعفران حضور داشته باشد که این راه دوجانبه است و باید تقویت شود.
فارس: آقای دکتر ممنون از توضیحات کاملتان برای این موضوع، حالا به بحث خرید توافقی شیرخام می‌پردازیم. در سال‌های گذشته بر سر خرید توافقی شیرخام مشکلاتی وجود داشته است…
شیرزاد: بله!
فارس: از نحوه تحویل گرفتن شیر خام تا نحوه پرداخت‌ها، تعامل دامداران با کارخانجات لبنی و نقش واسطه‌ای که تعاون روستایی آن را بازی می‌کرد، می‌خواهم بدانم مدیریت جدید سازمان تعاون روستایی چه سازوکاری برای اصلاح سیستم خرید توافقی شیرخام در نظر گرفته است.
شیرزاد: از روزی که من وارد سیستم شدم نخستین مصاحبه من در مورد خرید توافقی شیرخام بود که هیچ کس جرأت نمی‌کرد بگوید قیمت شیرخام ۱۴۴۰ تومان و اینکه بگوید از فروردین‌ماه اجرا می‌شود. نخستین قدم این است که ما بپذیریم در شرایط فعلی قیمت هر کیلوگرم شیرخام ۱۴۴۰ تومان در شرایط واقعی باید اتفاق بیفتد.
فارس: البته احتمالاً در جریان هستید که دامداران به دنبال افزایش قیمت شیرخام تا نرخ ۱۷۵۰ تومان هستند.
شیرزاد: بله! قیمت تمام‌شده شیر خیلی بالاتر از کیلویی ۱۴۴۰ تومان است و به دلیل نوسان قیمت نهاده‌ها فشار زیادی بر قیمت تمام‌شده شیر به تولیدکننده وارد شده است و دولت در حال کنترل این موضوع است و به عناوین مختلف حمایت خود را ادامه می‌دهد؛ چراکه نظام دامپروری ما نظام خرده‌پایی است و دامپروری‌های صنعتی و شبه صنعتی ما محدود است. ما با طیفی از دامداران روبه‌رو هستیم که نیاز به حمایت دارند. ما مکانیسیم کاملاً رقابتی در پیش رو گرفته‌ایم. در گذشته شرکت‌های کمتری برای این موضوع وجود داشت اما اکنون عمده کارخانجات صنایع لبنی را به کمک فراخوانده‌ایم.
فارس: یعنی چه کار می‌کنند؟
افزایش سهمیه خرید توافقی شیرخام در ۱۸ استان
شیرزاد: جدا از اینکه یک سری شرکت‌های توافقی خرید شیرخام را انجام می‌دادند، از ظرفیت کارخانجات لبنی نیز استفاده می‌کنیم و یکسری کریدورهای بازاری جدید را کشف کرده‌ایم، البته اینها همه وجود داشتند ولی ما آنها را فعال کرده و به آنها فضا دادیم و سهمیه خرید توافقی شیر در استان‌ها افزایش پیدا کرده است، قبلاً ما در ۷ استان خرید توافقی شیر را انجام می‌دادیم. ولی اکنون در ۱۸ استان شیر تولیدی متعلق به هر استان باید توافقی خریداری شود. مداخله‌گری هدفمند ما در فرآیند بازاری قیمت تمام‌شده شیرخام ۳ تا ۳.۵ درصد است، نه بیشتر و نه کمتر و سهمیه هر استان برای جذب شیر بالاتر رفته است و نسبت به میزان تولید، نظام دامپروری و چند شاخص دیگر خرید توافقی شیر را در استان‌ها انجام می‌دهیم که اکنون استان اصفهان بیشترین خرید توافقی شیر را دارد و سعی کرده‌ایم در کنار تمام اینها ارتباط مستقیم با اتحادیه دامداران داشته باشیم تا مطمئن شویم پول نقد به دست دامدار می‌رسد چون نقد مطالبات کارخانه‌ای سه ماه است.
فارس: الان زمان پرداخت شما چند روز پس از تحویل شیر است؟
شیرزاد: به صورت هفتگی و ماهانه است، البته بیش از ۴۰ درصد پرداخت مطالبات دامداران نقدی است. البته از زمانی که بنده در سازمان حضور یافته‌ام، پول تمام دامداران را پرداخت کرده‌ام و این موضوع هم یکی از انتقاداتی است که به بنده وارد است. اما معتقدم به جای آنکه پول را در حساب نگه داریم باید پول دامدار را به موقع پرداخت کرد.
فارس: مدیران دولتی دوست دارند پول در حساب بماند.
شیرزاد: دلیلی ندارد. قدرت من در توان مذاکره با کشاورزان است.
فارس: درست است. آقای دکتر حالا از این بحث عبور می‌کنیم، چند سال پیش داستان نحوه خرید مرکبات از باغداران را داشتیم و به دلیل سرمازدگی که دو سال پیش رخ داده بود که تعاون روستایی آن طور که باید و شاید نتوانست نقش خود را به خوبی ایفا کند چه برای خرید از باغدار و چه برای فروش در بازار. شما در مدیریت جدید می‌خواهید چه سیستمی را تعبیه کنید؟
شیرزاد: برخلاف نظر شما من سیستم سال گذشته را موفق می‌دانم.
فارس: من دو سال پیش را عرض کردم.
سیستم زنجیره سرد بر مرکبات حاکم می شود
شیرزاد: بله! دو سال قبل به دلیل سرمازدگی ، اما سال قبل سال موفقی بوده است و سال ۹۶ در این حوزه سال خوبی بوده است و ما در حال توسعه سیستم سال ۹۶ هستیم. با سردخانه‌داران و سورتینگ‌داران صحبت کرده‌ایم و برنامه‌ریزی از الان شروع شده است تا برای شب عید مشکل نداشته باشیم. مشکل اینجاست که ما نقدینگی را برای این دو قشر فراهم نکرده بودیم. بانک‌ها را در این داستان مشارکت نداده بودیم و شرکت‌های صنایع تبدیلی، فرآوری و نگهداری از قبل مشخص نشده بود. شرکت‌های باربری و حمل و نقل ما از قبل تجهیز نشده بود ولی الان سیستم زنجیره سرد بر مرکبات حاکم می‌شود و اکنون به برخی شرکت‌های باربری وام می‌دهیم تا خود را توسعه دهند.
فارس: یعنی زنجیره را کامل می‌کنید؟
شیرزاد: بله! با مشارکت خودشان و سرمایه‌گذاری که می‌کنند کار را جلو می‌بریم و از این وام‌های با نرخ سود ۶ درصد که مربوط به ایجاد اشتغال در مراکز روستایی است به زنجیره سرد اختصاص داده‌ایم و تاکنون نیز بازخوردهای مثبتی از آن گرفته‌ایم.
فارس: یعنی می‌خواهید بگویید اتفاقات تلخ چند سال گذشته دیگر تکرار نخواهد شد؟
شیرزاد: ببینید! ما در زمینه کشاورزی همه چیز داریم و فورس‌ماژور در این بخش زیاد داریم و نمی‌توان گفت که ریسک را به صفر می‌رسانیم. اما مهم این است که بتوانیم سرمایه در خطر را کاهش دهیم و این سیاست ماست و در حال کاهش سرمایه در خطر دولت در بازار مرکبات هستیم.
فارس: آیا ممکن است این اتفاق در زنجیره شیر هم محقق شود؟
شیرزاد: در زنجیره شیر به خاطر اینکه فسادپذیری بالاست این موضوع از قبل بنا به ضرورت توسط بخش خصوصی پیگیری شده است و بخش خصوصی صاحب بسیاری از تأسیسات و زیرساخت‌ها در این بخش است، اگرچه ممکن است نیاز به بازسازی داشته باشد. همچنین برای توسعه زنجیره سرد مرکبات با یک سری از صنایع تبدیلی آب‌میوه و کنستانتره وارد مذاکره شده‌ایم.
فارس: یکی از نکاتی که همیشه در مورد آن صحبت می‌شد ولی اتفاقی نمی‌افتاد این بود که صنایع تبدیلی در کنار محل تولید و باغات مستقر شوند تا ضایعات هم کاهش یابد.
شیرزاد: بله! همین‌طور است. ولی خب! خوب می‌دانید که آمایش صنعتی اصلاً وجود ندارد و مملکت ما از نظر توزیع فضای امکانات در رنج است و یکسری مسائل دیگر مانند آمایش صنعتی نامتوازن به آن تحمیل شده است که این داستان گریبانگیر ما هم هست اما ما تلاش خود را می‌کنیم تا خطرپذیری را کم کرد و از مشکلات گذشته هم درس گرفت و قطعاً تجربه تلخ دو سه سال قبل تکرار نخواهد شد.
فارس: به عنوان آخرین سؤال شما به عنوان مدیرعامل جدید سازمان تعاون روستایی ایران مهمترین وعده‌ای که می‌توانید به بخش کشاورزی کشور بدهید که در حد حیطه مسئولیت خود مشکلات را حل خواهد کرد چیست؟
شیرزاد: مداخله‌گری هدفمند و هوشمند در بازار محصولات کشاورزی. تأکید می‌کنم هم هوشمند و هم هدفمند.
فارس: یعنی می‌توانیم بگوییم حضور سازمان تعاون روستایی از این به بعد در تنظیم بازار مؤثرتر خواهد بود؟
شیرزاد: بله! هم در تنظیم بازار و هم در زمینه مدرن‌سازی سازوکارهای بازار، تقویت شرکت‌های کارگزاری، تقویت بازارسازها و بازارگردان‌ها، تقویت بورس کالای کشاورزی و تقویت خرده‌فروشان حرفه‌ای. ما نیاز به بازار حرفه‌ای‌تر از دلالی در بخش کشاورزی داریم، دلالی فی نفسه چیز بدی نیست منتها باید سازوکار آن حرفه‌ای‌تر و منصفانه‌تر شود.
فارس: یعنی توزیع سود منصفانه‌تر شود!
شیرزاد: بله! ما به دنبال توزیع متوازن سود و توزیع متوازن ریسک در کنار هم هستیم. درعین‌حال دنبال امنیت غذایی و سلامت غذا هستیم.
دیدگاهتان را بنویسید