×
×

تولید گوشت مرغ؛ خود کفایی درعین وابستگی

  • کد نوشته: 8110
  • ۱۷ اردیبهشت ، ۱۳۹۹
  • ۰
  • به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، حامد نجفی علمدارلو عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در یادداشتی به مساله مهم وابستگی کشور به واردات نژاد مرغ پرورشی (مرغ لاین) در کشور در عین این که در تولید گوشت مرغ خودکفایی حاصل شده، ‌پرداخته است. تولید گوشت مرغ به عنوان اصلی­‌ترین منبع تامین پروتئین حیوانی در ایران، در […]

    تولید گوشت مرغ؛ خود کفایی درعین وابستگی
  • به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، حامد نجفی علمدارلو عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در یادداشتی به مساله مهم وابستگی کشور به واردات نژاد مرغ پرورشی (مرغ لاین) در کشور در عین این که در تولید گوشت مرغ خودکفایی حاصل شده، ‌پرداخته است.

    تولید گوشت مرغ به عنوان اصلی­‌ترین منبع تامین پروتئین حیوانی در ایران، در سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۲.۶ میلیون تن بوده و مصرف سرانه آن هم بیش از ۲۸ کیلوگرم گزارش شده است

    زنجیره تامین گوشت مرغ، یکی از پیچیده‌­ترین و گسترده‌­ترین زنجیره‌‌های تامین کالا در کشورهاست و با توجه به اهمیت آن در ایجاد امنیت غذایی پایدار، دولت‌ها سعی کرده­‌اند، در سراسر این زنجیره به خوداتکایی پایدار برسند. در همین راستا میزان خودکفایی این محصول در اتحادیه اروپا ۱۰۶ درصد گزارش شده است.

    بنابراین، اطمینان بخشی به عاملان بازار  می‌تواند نقش به سزایی در ایجاد ارزش افزوده و تولید صادرات محور داشته و در نهایت موجب رونق پایدار این صنعت در کشور شود. 

    اگرچه تولید گوشت مرغ در ایران کفاف مصرف داخلی را می‌دهد و حتی در سال‌‌های اخیر صادر نیز شده است، اما به‌طور کلی یک صنعت مونتاژ محسوب شده و بیش از ۹۰ درصد نهاده‌‌های اولیه این صنعت از منبع واردات تأمین می‌شود.

    یکی از نهاده­‌های مهم صنعت طیور، جوجه یک روزه اجداد است که در حال حاضر تمامی آن وابسته به واردات از کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه و آلمان بوده و در سال ۱۳۹۸ تامین فقط این نهاده در حدود ۷ میلیون دلار ارزبری داشته است.

    برای مقابله با این وابستگی تاریخی، ایجاد صنعت مرغ لاین آرین به منظور تولید جوجه یک­روزه اجداد گوشتی و اصلاح نژاد طیور در سال ۱۳۶۰ در اراضی جنگلی بابل‌کنار مورد تصویب شورای اقتصاد قرار گرفت.

    مرغ لاین جزو صنایع پیشرفته «های­تِک» بوده و فناوری آن تنها در اختیار شش کشور دنیاست. از این رو، یک منبع ارزشمند و غنی برای ایجاد امنیت غذایی پایدار در کشور به شمار می­‌رود.

    مرغ گوشتی آمیخته لاین آرین تا قبل از ۳۶ روزگی، عملکرد مناسب­‌تری نسبت به سایر نژاد‌های وارداتی دارد، اما بعد از این روز، هزینه نگهداری آن نسبت به سایر رقبا بالاتر می‌­رود.

    با توجه به این­که ذائقه و فرهنگ مصرفی در ایران متمایل به مرغ­‌های درشت جثه می­‌باشد، از این رو آمیخته آرین در نهایت از بازار حذف شده است.

    این آمیخته تا سال­‌های پایانی دهه هفتاد شمسی، بیش از ۸۰ درصد جوجه یک روزه گوشتی کشور را تامین می­‌کرد، اما در آن سال‌ها به جهت تغییر راهبرد دولت در ایجاد فضای رقابتی و خصوصی کردن این بازار، آرین سهم خود را در بازار از دست داد.

    از این دوره به بعد، آمیخته­‌‌های متفاوتی وارد بازار ایران شده‌­اند که توفیق آنان به خاطر پشتیبانی علمی و فنی از سوی شرکت­‌‌های عرضه­ کننده می­‌باشد. درصورتی که تنها آمیخته داخلی (آرین) ضمن عدم پشتیبانی مناسب، دارای سیستم بازاریابی و بازرگانی دولتی نیز بوده است.

    اهمیت سیاست گذاری صحیح و راهبرد هدفمند

    رشد و توسعه اقتصادی، افزایش جمعیت و محدودیت­ منابع در ایران موجب شده تا کشور بخشی از مایحتاج غذایی خود را وارد کند. واردات این محصولات در چندین دهه قبل به طور کالای نهایی بود، اما در اواخر دهه هفتاد، استراتژی کشور به سمت واردات نهاده­‌‌های واسطه­‌ای سوق پیدا کرد. یکی از مواردی که این سیاست در آن پیگیری شد، واردات جوجه اجداد یک روزه گوشتی بود.

    این نهاده در مقایسه با مشابه داخلی خود (آرین) عملکرد مناسب­‌تر و بازارپسندی بهتری داشت. اتخاذ این سیاست باعث شد که تولید گوشت مرغ از ۷۲۵ هزار تن در سال ۱۳۸۷ به ۲۶۰۰ هزار تن در سال ۱۳۹۸ برسد و در این دوره به میزان ۲۶۰ درصد رشد را تجربه کند. 

    اگرچه نتایج این سیاست در نگاه اول به نظر رضایت بخش می‌­رسد، اما امنیت غذایی را از منظر دیگری با مخاطره مواجه نموده است، چرا که اتخاذ این استراتژی وابستگی به تامین غذا را فقط چند لایه به عقب برده و از نظر جامعه پنهان کرده است.

    این رویه باعث ایجاد انحصار در واردات نهاده­‌‌های تولیدی شده و این انحصار هم در مورد فرد یا شرکت واردکننده داخلی و هم در مورد کشوری که از آن واردات صورت می­‌گیرد، اتفاق افتاده است. همچنین عملا کارایی پژوهش در مورد نهاده­‌‌های فناورانه را در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه­‌ها بلاموضوع کرده است، چرا که، آنچه محقق در پی به دست آوردن آن است، توسط یک شرکت خارجی و معمولا با هزینه­‌‌های کمتر در اختیار تولیدکننده داخلی قرار گرفته و از این رو نتایج تحقیقات بدون ارزش شده است.

    نتیجه این سیاست­ گذاری در نهایت باعث شد تا مرغ لاین آرین که در اواسط دهه ۷۰ تقریبا تمامی سهم بازار جوجه گوشتی را در اختیار داشت، امروزه به طور کامل سهمش را از بازار از دست داده و به عدد صفر برسد.

    رد استدلال مخالفان احیای لاین آرین

    برخی معتقد هستند که نباید به دنبال احیای مرغ لاین داخلی رفت؛ چرا که اعتقاد دارند، جوجه­‌‌های گوشتی خارجی به علت ضریب تبدیل مناسب‌­تر، نیاز کمتری به خوراک داشته و از این رو نیاز به واردات کمتری خواهد بود.

    ضریب تبدیل در واقع میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ را اندازه می­‌گیرد. برآورد‌‌های این افراد نشان می­‌دهد که جایگزینی جوجه­‌‌های گوشتی داخلی به جای وارداتی بار مالی ۰.۵ تا ۱.۵ میلیارد دلار را بر روی دوش صنعت طیور خواهد گذاشت.

    این هراس­‌افکنی در بین بازیگران زنجیره تامین صنعت گوشت مرغ، قدرت سیاست گزار را در اتخاذ تصمیم قاطع و هدفمند کاهش می­‌دهد، اما دو ایراد بر این استدلال وارد است، اول اینکه داده­‌‌های تجربی اقتصاد پرورش مرغ گوشتی در ایران نشان می­‌دهد که جوجه­‌‌های گوشتی خارجی ضریب تبدیلی در حدود ۲.۷۵ ( ۱۰ درصد) داشته‌­اند که با رقم اعلام شده در کاتالوگ­‌‌های آن بسیار متفاوت است.

    از طرف دیگر، در یک دهه اخیر مجموع ارزش واردات سویا، کنجاله سویا و ذرت دامی از ۲.۳ میلیارد دلار به بیش از ۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده است.

    از این رو واردات این نهاده‌­ها به میزان ۱.۷ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است و بازار نیز منحصرا در اختیار جوجه­‌‌های وارداتی بوده است. بنابراین، بدون اینکه دستور کاری برای احیای مرغ داخلی وجود داشته باشد، این افزایش قابل توجه در واردات نهاده اتفاق افتاده است.

    ممکن است عده‌­ای این افزایش واردات را به واسطه افزایش تولید قلمداد کنند، اما بررسی آمارها نشان می­‌دهد که، متوسط رشد سالانه ارزش واردات نهادههای دامی (ذرت و کنجاله سویا) در یک دهه اخیر در حدود ۱۳ درصد بوده، اما در همین دوره میزان رشد سالانه تولید گوشت مرغ تنها به میزان ۵ درصد بوده است. از طرف دیگر، با توجه به قیمت تمام شده کمتر جوجه­‌‌های داخلی، هزینه­‌‌های تولید گوشت مرغ افزایش چشمگیری نخواهد داشت.

    * احیای لاین آرین منوط به ایجاد زنجیره ارزش

    ایجاد زنجیره­‌های‌ارزش می­‌تواند موجب بهبود فرآیند کسب‌­وکار در این صنعت شود. رنجیره­‌های ارزش به مجموعه فعالیت­‌هایی اطلاق می‌­شود که یک صنعت در طول زنجیره تامین باید آن را انجام دهد تا در نهایت بتواند یک محصول با ارزش را به بازار تحویل دهد.

    یکی از دلایل عدم موفقیت مرغ لاین آرین، عدم توسعه زنجیره‌­ای (Integrated) صنعت طیور در کشور است. بهره‌وری عوامل تولید، دانش فنی، قیمت تمام شده کمتر و افزایش کیفیت شروط اصلی برای پایداری تولید در صنعت طیور به شمار می­‌روند.

    بر همین اساس، شرکت­‌های زنجیره­ای اقدام به تولید یکپارچه گوشت مرغ کرده‌اند. در زنجیره تامین کنونی صنعت طیور کشور، نقش واسطه‌­ها چه در تامین نهاده­‌ها و چه در توزیع مرغ آماده طبخ بسیار پررنگ است، اما ایجاد زنجیره ارزش، می­‌تواند به افزایش چابکی این صنعت کمک شایانی نموده و منجر به ایجاد ارزش افزوده و کاهش قیمت تمام شده در این صنعت شود.

    در چنین حالتی با ایجاد یکپارچگی در تصمیم­‌گیری، نقش واسطه­‌ها کمرنگ شده و توانایی مدیریت علمی و توسعه فنی افزایش خواهد یافت. فعالیت در قالب این زنجیره، می­تواند برای همه اجزای آن سودآور باشد. کاهش ریسک ناشی از قیمت نهاده و قیمت محصول نهایی از مهمترین ویژگی­‌های این زنجیره خواهد بود.

    در کنار این اقدام بایستی، تجهیزات سخت­‌افزاری و نرم­‌افزاری موجود در سایت بابل‌کنار به‌­روز رسانی شود. همچنین، سرمایه‌گذاری لازم در بخش توسعه و تحقیقات فنی و تخصصی آن صورت گیرد.

    از طرف دیگر، بهبود ساختار مدیریتی در جهت ایجاد چابکی و قدرت چانه­‌زنی بیشتر نیز از الزامات تحقق زنجیره­ تولید  پایداری آن خواهد بود.

    از این رو نقش دولت در اتخاذ سیاست­‌های حمایتی حائز اهمیت بوده و باید با مداخله هدفمند و به موقع، منجر به تقویت صنعت مرغ گوشتی و خودکفایی واقعی آن شود. تغییر در سلیقه مردم از طریق رسانه­‌های جمعی و تشویق مصرف­ کنندگان به انتخاب مرغ با جثه کوچکتر نیز می‌­تواند باعث بهبود بازارپسندی این محصول شده و جایگاه آن در سبد پروتئین خانوار‌های ایرانی را تثبیت کند.  

    حامد نجفی علمدارلو عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

    خبرگزاری فارس

    سرویس خبری: دام، طیور و آبزیان

    برچسب ها

    نوشته های مشابه

    دیدگاهتان را بنویسید

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *